ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΔΑΚΤΥΛΩΝ ΑΚΡΟΥ ΠΟΔΟΣ
Οι παραμορφώσεις των δάκτυλων του ποδιού αποτελούν ένα κοινώς εμφανιζόμενο πρόβλημα που
επηρεάζει την λειτουργικότητα του ποδιού και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Παρακάτω
παρουσιάζονται οι πιο συνήθεις παραμορφώσεις.
Βλαισός μέγας δάκτυλος
Χαρακτηρίζεται από κλίση προς τα εσω του πρώτου μεταταρσίου και παράλληλα κλίση προς τα έξω
του μεγάλου δακτύλου. Η διόγκωση στα πλάγια της βάσης του μεγάλου δακτύλου (το κοινώς λεγόμενο
κότσι) δεν είναι τίποτα άλλο παρά το άνω άκρο (η κεφαλή) του μεταταρσίου που έχει παρεκκλίνει από
την θέση του μαζί με τα μαλακά μόρια της περιοχής. Η πίεση που ασκείται από το παπούτσι στην
διόγκωση οδηγεί τελικά σε φλεγμονή του ορογόνου θυλάκου της περιοχής ( ένα σάκο με υγρό που
προστατεύει την άρθρωση μεταξύ μεγάλου δακτύλου και πρώτου μεταταρσίου) με συνέπεια την
εμφάνιση συμπτωμάτων.
Πρόκειται για την συχνότερη παραμόρφωση του άκρου ποδός, παρατηρείται στο 23% των ενηλίκων
έως 65 ετών με σαφή υπεροχή στο γυναικείο φύλο (8:1) γεγονός που αποδίδεται αφενός στα
υποδήματα που φορούν οι γυναίκες και αφετέρου στην υπερελαστικότητα των συνδέσμων που
παρατηρείται στο γυναικείο πόδι.
Ποιά είναι τα αίτια του βλαισού δακτύλου;
- Ακριβές αίτιο για την εμφάνιση του βλαισού δακτύλου δεν έχει διαπιστωθεί , έχουν ενοχοποιηθεί
όμως διάφοροι παράγοντες: - Κληρονομικότητα: Ο βλαισός δάκτυλος εμφανίζεται συχνά στα μέλη της ίδιας οικογένειας.
Συγκεκριμένοι τύποι ποδιών με δομικές ιδιαιτερότητες που έχουν την τάση για εμφάνιση
βλαισού δακτύλου: κοντό πρώτο μετατάρσιο, μετατάρσιο με στρογγυλεμένη κεφαλή, κλίση του
προσθίου ποδιού προς τα έξω (βλαισότητα) κα - Αρθρίτιδες (ρευματοειδής, ψωριασική, ουρική)
- Παθήσεις συνδετικού ιστού (πχ σύνδρομο Marfan)
- Νόσοι που μπορεί να προκαλέσουν νευρολογικά προβλήματα (πχ εγκεφαλικό)
- Στενά υποδήματα, με ψηλό τακούνι που πιέζουν την περιοχή των δάκτυλων. Ο παράγων αυτός παίζει ρόλο μάλλον σε συνδυασμό με ενδογενείς ανατομικές παραλλαγές που προδιαθέτουν στην παραμόρφωση.
Ποιά είναι τα συμπτώματα; Χρειάζονται εξετάσεις για την διάγνωση;
Η παραμόρφωση αρχικά είναι μικρή. Με την σταδιακή επιδείνωση της (πχ λόγω στενών παπουτσιών) η
περιοχή που προεξέχει φλεγμαίνει με αποτέλεσμα να είναι διογκωμένη, ερυθρή και ευαίσθητη στην
ψηλάφηση. Το μεγάλο δάκτυλο πονά, είναι δύσκαμπτο και μπορεί να παρεκκλίνει τόσο προς τα έξω
ώστε να παίρνει θέση κάτω ή πάνω από το δεύτερο δάκτυλο. Η πίεση στα μικρά δάκτυλα μπορεί να
προκαλέσει με την σειρά τους την δική τους παραμόρφωση (σφυροδακτυλία). Οι κάλοι που
σχηματίζονται στα μετατάρσια (περιοχή κάτω απο τα δάκτυλα) προκαλούν επίσης συχνά πόνο.
Η διάγνωση γίνεται συνήθως με τη λήψη ιστορικού και την αξιολόγηση της κλινικής εικόνας. Η
ακτινογραφία του άκρου ποδός χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της παρέκκλισης των οστών
καθώς και για έλεγχο ύπαρξης τυχόν αρθριτικών αλλοιώσεων, πληροφορίες σημαντικές για το
θεραπευτικό πλάνο.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η συντηρητική θεραπεία δεν διορθώνει την παραμόρφωση, στοχεύει όμως στο να εμποδίσει την
επιδείνωση της καθώς και στην διαχείριση του πόνου. Περιλαμβάνει τα εξής:
- ΜΣΑΦ (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη) εκ του στόματος για τον πόνο
- Αλλαγή υποδημάτων: Προτείνονται άνετα παπούτσια με φαρδύ σχεδιασμό στην μύτη και
χαμηλό τακούνι ούτως ώστε να μην υπάρχει πίεση στα δάκτυλα. Ειδικοί πάτοι που βοηθάνε
στην καλύτερη κατανομή των φορτίων ανακουφίζουν τον ασθενή ειδικά σε περίπτωση
μεταταρσαλγίας (πόνου στην πελματιαία επιφάνεια κάτω από τα δάκτυλα). - Ειδικό επίθεμα για την επώδυνη περιοχή της παραμόρφωσης την προστατεύει από την επαφή
με το παπούτσι. - Χρήση νυχτερινού νάρθηκα για το μεγάλο δάκτυλο ο οποίος το κρατά στην ορθή θέση καθώς
και διαχωριστικά δάκτυλων - Παγοθεραπεία: Εφαρμογή πάγου (όχι απευθείας στο δέρμα) επί 20λεπτου αρκετές φορές την
ημέρα μειώνει το οίδημα
Χειρουργική θεραπεία αποφασίζεται όταν ο πόνος είναι εμμένων και υπάρχει πρόβλημα στην βάδιση
του ασθενούς εφόσον έχουν δοκιμαστεί οι συντηρητικές μέθοδοι. Επέμβαση μόνο για κοσμητικούς λογούς δεν ενδείκνυται στον βλαισό μέγα δάκτυλο καθώς έχει αποδειχθεί πως μπορεί να προκαλέσει
την εμφάνιση πόνου σε ένα προηγουμένως ασυμπτωματικό δάκτυλο. Έχουν καταγραφεί πάνω από 150
επεμβάσεις για την διόρθωση της παραμόρφωσης, η επιλογή γίνεται από τον εξειδικευμένο χειρουργό
αξιολογώντας την σοβαρότητα της παραμόρφωσης καθώς και αν υπάρχουν αρθριτικές αλλοιώσεις.
Στόχος της επέμβασης είναι η επαναφορά των οστών στον σωστό άξονά τους, αποκαθιστώντας έτσι την
κίνηση της άρθρωσης και προσφέροντας ανακούφιση από τον πόνο. Αυτό επιτυγχάνεται με:
1.Οστεοτομίες: Το οστότέμνεται, τοποθετείται στην σωστή του θέση και συγκρατείται με ειδικές βίδες.
Εχουν περιγράφει πολλές τεχνικές ανάλογα με την θέση και τον τύπο της τομής. Οι οστεοτομίες
αρκετές φορές συνδυάζονται με επεμβάσεις στα μαλακά μόρια (πχ τένοντες).
2.Αρθροδεσία ή αρθροπλαστική: Αυτού του είδους οι επεμβάσεις γίνονται όταν υπάρχουν
εκτεταμένες αρθριτικές αλλοιώσεις στην μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση.
Οι επεμβάσεις γίνονται συνήθως ανοιχτά, τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται μια αύξηση στην
χρησιμοποίηση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών (διαδερμικά, αρθροσκοπικά). Η προσέγγιση αυτή
παρόλα τα θεωρητικά πλεονεκτήματα που φέρει δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να
υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά της σε σχέση με την ανοιχτή μέθοδο.
Ο συνολικός χρόνος ανάρρωσης εξαρτάται από την επέμβαση που έγινε και την συμμόρφωση του
ασθενούς στις μετεγχειρητικές οδηγίες. Απαιτείται τακτικός επανέλεγχος.
Σφυροδακτυλία – Γαμψοδακτυλία
Πρόκειται για παραμορφώσεις που εμφανίζονται στα μικρά δάκτυλα των ποδιών και είναι πολύ συχνές
στις μεγαλύτερες ηλικίες (30%).
Τα μικρά δάκτυλα του ποδός αποτελούνται από 3 οστά που ονομάζονται φάλαγγες. Μεταξύ τους
ενώνονται με αρθρώσεις που ονομάζονται φαλαγγοφαλαγγικες -συγκεκριμένα εγγύς
φαλαγγοφαλαγγικη ονομάζεται η 1η και απω φαλαγγοφαλαγγική η 2η, ενω η συνδεση με τα οστά του
ποδιού (που ονομάζονται μετατάρσια) γίνεται με την λεγόμενη μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση. Η
σφυροδακτυλία χαρακτηρίζεται από υπερέκταση (κάμψη δηλαδή προς τα πάνω) της
μεταταρσιοφαλαγγικής άρθρωσης σε συνδυασμό με κάμψη της εγγύς φαλαγγοφαλαγγικης άρθρωσης
των δακτύλων του ποδιού δίνοντας τους την εικόνα σφυριου. Εμφανιζεται κατα την 5η με 6η δεκαετια
της ζωης και μπορεί να προσβαλλει οποιοδήποτε δάκτυλο, με το 2ο να προσβάλλεται συχνότερα. Η
γαμψοδακτυλία απο την αλλη μεριά δημιουργείται απο υπερέκταση της μεταταρσιοφαλαγγικής
άρθρωσης σε συνδυασμό με κάμψη της εγγύς και της άπω φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης.
Ποιά είναι τα αίτια τους;
Στενά υποδήματα στην περιοχή των δάκτυλων ή ψηλοτάκουνα που προκαλούν πίεση στα δάκτυλα και
πολλές φορές τα αναγκάζουν σε κάμψη αποτελούν σημαντικό παράγοντα κίνδυνου για αυτήν την
εμφάνιση αυτών των παραμορφώσεων. Ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ύπαρξη βλαισού δακτύλου, το
τραύμα σε τένοντα όπως και ανισορροπία μεταξύ των μυών των δάκτυλων που προκαλούν έκταση και
κάμψη με υπεροχή των τελευταίων έχουν συνδεθεί με την σφυροδακτυλία. Οσον αφορά στην
γαμψοδακτυλία η εμφάνισή της έχει συσχετίσει με νευρομυικές παθήσεις.
Κλινική εικόνα και εξετάσεις
Η παραμόρφωση συνήθως αρχικά είναι εύκαμπτη και αργότερα μετατρέπεται σε δύσκαμπτη (δεν
διορθώνεται με παθητική έκταση του δακτύλου). Παρατηρούνται κάλοι πάνω από την λυγισμένη
άρθρωση όπως και στην άκρη του δακτύλου που ακουμπά στο έδαφος, το δάκτυλο πονά και ο ασθενής
δυσκολεύεται να βρει υπόδημα που να τον βολεύει. Με τον καιρό τα δάχτυλα χάνουν την επαφή με το
έδαφος με αποτέλεσμα επιπλέον βάρος να μετατίθεται στα μετατάρσια και να εμφανίζεται πόνος κάτω
από αυτά (μεταταρσαλγία).
Η διάγνωση τίθεται με την λήψη ιστορικού και την αξιολόγηση της κλινικής εικόνας. Με την απλή
ακτινογραφία αξιολογείται η παραμόρφωση ενώ ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επιπλέον εξετάσεις (τεστ
αίματος, απεικονιστικές εξετάσεις) αν υποψιάζεται υποκείμενο νόσημα (πχ κάποια νευρολογική
πάθηση).
Πώς αντιμετωπίζονται αυτές οι παραμορφώσεις;
- Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών ανταποκρίνεται θετικά στην συντηρητική θεραπεία η οποία συνίσταται σε:
- Επιλογή παπουτσιών από μαλακό υλικό με φαρδιά μύτη, χρησιμοποίηση ειδικών πάτων κάτω
από τα μετατάρσια για ανακούφιση από τον πόνο - Χρήση επικαλίων (επιθέματα πάνω απο τους κάλους)
Σε εύκαμπτη παραμόρφωση ειδικοί νάρθηκες ή μια απλή περίδεση (toe sleeves) κρατούν τα
δάκτυλα ευθειασμένα - Απλές ασκήσεις όπως πχ να πιάσει ένα μικρό αντικείμενο με τα δάκτυλα που ενδυναμώνουν τους μυς του ποδιού.
Χειρουργική επέμβαση γίνεται όταν τα συμπτώματα δεν αντιμετωπίζονται με τα συντηρητικά μέσα.
Υπάρχουν πολλοί τύποι επεμβάσεων, η επιλογή για κάθε ασθενή γίνεται με βάση τον τύπο και την
σοβαρότητα της παραμόρφωσης. Στόχος του χειρουργείου είναι η αποκατάσταση του ορθού άξονα των
δάκτυλων καθώς και της ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων έκτασης-κάμψης που προκαλούν την
παραμόρφωση ώστε να αποφευχθεί η επανεμφάνιση της πάθησης. Γι’αυτό το λόγο γίνεται συνήθως
συνδυασμός επεμβάσεων στα οστά (πχ εκτομή άρθρωσης, αρθροδεσία) και στα μαλακά μόρια (πχ
τενοντομεταφορά).
Πηγές
1.Kuhn J, Alvi F. Hallux Valgus. [Updated 2020 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL):
StatPearls Publishing; 2020 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553092/
2.Crevoisier X, Assal M, Stanekova K. Hallux valgus, ankle osteoarthrosis and adult acquired flatfoot
deformity: a review of three common foot and ankle pathologies and their treatments. EFORT Open Rev.
2017;1(3):58‐64. Published 2017 Mar 13. doi:10.1302/2058-5241.1.000015
3.Maninder Shah Singh, Ankit Khurana, Darshan Kapoor, Shyam Katekar, Arun Kumar, Gayatri
Vishwakarma,Minimally invasive vs open distal metatarsal osteotomy for hallux valgus – A systematic
review and meta-analysis,Journal of Clinical Orthopaedics and Trauma,Volume 11, Issue 3,2020,Pages
348-356,ISSN 0976-
5662,https://doi.org/10.1016/j.jcot.2020.04.016.(http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S09
76566220301302)4.https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/bunions/
5.https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/bunion-surgery/
6.https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/claw-toe
7.Malhotra K, Davda K, Singh D. The pathology and management of lesser toe deformities. EFORT Open
Rev. 2017;1(11):409‐419. Published 2017 Mar 13. doi:10.1302/2058-5241.1.160017
8.Paolo Ceccarini, Alfredo Ceccarini, Giuseppe Rinonapoli, Auro Caraffa,Correction of Hammer Toe
Deformity of Lateral Toes With Subtraction Osteotomy of the Proximal Phalanx Neck, The Journal of
Foot and Ankle Surgery,Volume 54, Issue 4,2015,Pages 601-606,ISSN 1067-
2516,https://doi.org/10.1053/j.jfas.2014.11.013.(http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S10
6725161400578X)
9.https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/hammer-toe
10.Park CH, Chang MC. Forefoot disorders and conservative treatment. Yeungnam Univ J Med.
2019;36(2):92‐98. doi:10.12701/yujm.2019.00185
