Η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής άρθρωσης είναι μια πάθηση που επηρεάζει το 1-4% του
πληθυσμού. Είναι λιγότερο συχνή σε σχέση με την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος ή του ισχίου αλλά έχει
σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής του πάσχοντος λόγω του πόνου και της δυσλειτουργίας του
άκρου ποδός που προκαλεί.
Τι είναι η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής και ποιά είναι τα αίτια εμφάνισής της;
Η ποδοκνημική είναι η άρθρωση που ενώνει την γάμπα με το άκρο πόδι. Αποτελείται προς τα άνω από
μία επιφάνεια που σχηματίζεται από τα δύο οστά της γάμπας (κνήμη και περόνη) σχήματος δίκρανου
μέσα στην οποία εφαρμόζει από κάτω ο αστράγαλος. Η πρωτοπαθής οστεοαρθρίτιδα είναι μια πάθηση
που επηρεάζει όλα τα στοιχεία της άρθρωσης (σύνδεσμοι, θύλακος, χόνδρος) πρωτίστως όμως
χαρακτηρίζεται από φθορά του αρθρικού χόνδρου η οποία επέρχεται με την πάροδο του χρόνου. Ο
χόνδρος είναι μια λεία ουσία που καλύπτει τα οστά μέσα στην άρθρωση και διασφαλίζει την ομαλή
κίνηση μεταξύ τους καθώς και την απορρόφηση των φορτίων που υφίσταται η άρθρωση. Η φθορά του
προκαλεί τριβή μεταξύ των οστών και τελικά ανατομική και λειτουργική καταστροφή της άρθρωσης.
Η ποδοκνημική είναι μια άρθρωση που δέχεται μεγάλα φορτία, παρόλα αυτά η εκφύλιση του
αρθρικού χόνδρου της υπολογίζεται στο 1/9 της συχνότητας σε σχέση με την εκφύλιση του χόνδρου
του γόνατος ή το ισχίου. Αυτό το φαινομενικά παράδοξο συμβαίνει διότι η ποδοκνημική άρθρωση
διαθέτει μοναδικά ανατομικά και βιολογικά χαρακτηριστικά που της προσδίδουν μεγάλη σταθερότητα
και αντοχή στις πιέσεις. Γι’αυτό το λόγο η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής είναι συνήθως
μετατραυματικής αιτιολογίας και μάλιστα εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες από αυτή της
πρωτοπαθούς. Παλαιός τραυματισμός στο άκρο πόδι ήτοι κάταγματα μέσα στην άρθρωση
(ενδαρθρικα), ρήξεις συνδέσμων (διάστρεμμα) ή απευθείας τραύμα στον χόνδρο αποτελούν έως και
80% των αίτιων εμφάνισης αυτής της πάθησης. Ο χρόνος εμφάνισης της οστεοαρθρίτιδας έπειτα από
τον τραυματισμό εξαρτάται από τον τύπο και την σοβαρότητα του τραύματος, τις επιπλοκές που
εμφανίστηκαν κατά την ανάρρωση καθώς και ατομικούς παράγοντες του ασθενούς (παχυσαρκία,
ηλικία κατά τον τραυματισμό κα).
Τι συμπτώματα παρουσιάζει;
Τα συμπτώματα είναι τυπικά της πάθησης της οστεοαρθρίτιδας. Πόνος αρχικά εμφανίζεται κατά τις
καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς και υφίεται με την ξεκούραση του μέλους ενώ σε
προχωρημένη νόσο γίνεται συνεχής. Οίδημα (πρήξιμο) στην περιοχή που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στο
τέλος της ημέρας, δυσκαμψία (αδυναμία κάμψης προς τα άνω) και γενικά περιορισμένο εύρος
κινήσεων της άρθρωσης συμπληρώνουν την εικόνα. Πολλές φορές (σε έως και 63% των ασθενών) σε σοβαρή νόσο διαπιστώνεται παρέκκλιση του ποδιού προς τα έσω (ραιβότητα) ή προς τα έξω (βλαισότητα).
Πώς διαγιγνώσκεται;
Πρώτο βήμα είναι η λήψη του ιστορικού του ασθενούς που περιλαμβάνει και διερεύνηση ύπαρξης
παλαιού τραυματισμού στην περιοχή και τρόπου αντιμετώπισής του. Γίνεται κλινική εξέταση της
πάσχουσας άρθρωσης και σύγκριση με την υγιή, ελέγχεται το εύρος κίνησής της, η σταθερότητα και ο
άξονάς της. Σε αυτά σημαντικό ρόλο παίζει και η αξιολόγηση της βάδισης του ασθενούς. Ο έλεγχος των
μυών της περιοχής μπορεί να δείξει ατροφία η οποία είναι ένδειξη προχωρημένης νόσου. Η
ακτινογραφία σε φόρτιση (σε όρθια θέση) αναδεικνύει τις χαρακτηριστικές αλλοιώσεις της
οστεοαρθρίτιδας και αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την σταδιοποίηση της νόσου. Ο οστικός έλεγχος
μπορεί να γίνει και με αξονική τομογραφία ενώ η μαγνητική τομογραφία δείχνει με ευκρίνεια την
κατάσταση των μαλακών μορίων (αρθρικός χόνδρος, σύνδεσμοι).
Ποιές θεραπευτικές επιλογές υπάρχουν;
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια προοδευτική νόσος που δυστυχώς δεν θεραπεύεται. Στα αρχικά στάδιά της
η συντηρητική αντιμετώπιση έχει ως στόχο την ύφεση του πόνου και την βελτίωση της
λειτουργικότητας της άρθρωσης. Περιλαμβάνει τα εξής:
- Χορήγηση ΜΣΑΦ (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη) εκ του στόματος για τον πόνο
- Αλλαγές σε ορισμένες συνήθειες: Περιλαμβάνει απώλεια βάρους σε περίπτωση παχυσαρκίας
όπως επίσης αποφυγή δραστηριοτήτων που επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Ο ασθενής
ενθαρρύνεται να υιοθετήσει ασκήσεις που δεν επιβαρύνουν την άρθρωση (πχ κολύμπι). - Μείωση της φόρτισης του ποδιού: Πρώτο βήμα είναι η επιλογή κατάλληλων υποδημάτων,.
Συστήνονται παπούτσια με χοντρή και στρογγυλεμένη σόλα (rocker shoes). Σε προχωρημένες
περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα βοήθημα για την βάδιση ή κάποιος ειδικός
νάρθηκας σε μορφή μπότας ο όποιος σταθεροποιεί την άρθρωση σε ουδέτερη θέση κατά το
βάδισμα, ελαχιστοποιώντας την πίεση σε αυτή και κατ επέκταση τον πόνο. - Φυσικοθεραπεία: Ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για τις ανάγκες του ασθενούς θα
ενισχύσει το εύρος κίνησης της άρθρωσης, την ευλυγισία της και θα ενδυναμώσει τους μυς της
περιοχής. Δεν ενδείκνυται σε όλους τους ασθενείς καθώς σε ορισμένους μπορεί να επιδεινώσει
τα συμπτώματα. - Ενδαρθρική (μέσα στην άρθρωση) έγχυση ουσιών:
- Κορτιζόνη: Είναι ένας ισχυρός αντιφλεγμονώδης παράγοντας που βοηθά στην ύφεση του
πόνου - Υαλουρονικό οξύ: Πρόκειται για μια ουσία που βρίσκεται φυσιολογικά στο αρθρικό υγρό. Στην
οστεοαρθρίτιδα βρίσκεται σε μικρότερες συγκεντρώσεις, η αναπλήρωσή του θεωρείται πως
βοηθά στην λίπανση της άρθρωσης και στην ύφεση των συμπτωμάτων.
Επί αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας και επιμονή των συμπτωμάτων μετά από περίοδο μηνών ή
σε προχωρημένη νόσο διενεργείται χειρουργική επέμβαση. Η επιλογή του τύπου της επέμβασης
γίνεται εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή με βάση την ηλικία, την έκταση της νόσου, τις συνυπάρχουσες
παθήσεις καθώς και το πόσο δραστήριος είναι. Οι κυριότερες επεμβάσεις που διενεργούνται σε
προχωρημένα στάδια είναι η αρθροδεσία και η αρθροπλαστική.
Αρθροδεσία: Είναι η χρυσή επέμβαση για το προχωρημένο στάδιο της αρθρίτιδας. Σε αυτήν γίνεται
καθήλωση των οστών της άρθρωσης μεταξύ τους. Έτσι δημιουργείται μια ενιαία μονάδα, καταργείται η
κίνηση της άρθρωσης και εξαλείφεται ο πόνος. Η αρθρoδεσία μπορεί να γίνει και αρθροσκοπικά-
πρόκειται για μια μέθοδο που ελαχιστοποιεί το μετεγχειρητικό τραύμα και ελαττώνει την παραμονή
στο νοσοκομείο.
Ολική αρθροπλαστική: Έτσι ονομάζεται η επέμβαση κατά την όποια αντικαθίστανται οι
κατεστραμμένες επιφάνειες της άρθρωσης με πλαστικό και μεταλλικό εμφύτευμα. Σε σχέση με την
αρθροδεσία έχει το πλεονέκτημα πως διατηρεί την κίνηση της άρθρωσης έχει όμως μειονεκτήματα τον
περιορισμένο χρόνο ζωής του εμφυτεύματος και την εμφάνιση επιπλοκών. Τα 3ης γενιάς εμφυτεύματα
είναι βελτιωμένα και ως προς την δομή και ως προς την βιωσιμότητα.
Άλλοι τύποι επεμβάσεων που περιγράφονται (αρθροσκοπικός καθαρισμός της άρθρωσης, οστεοτομίες)
χαρακτηρίζονται ως επεμβάσεις διατήρησης της φυσικής άρθρωσης και γίνονται σε αρχικά στάδια της
οστεοαρθρίτιδας συνήθως για την καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου ή την ύφεση του πόνου. Η
οστεοτομία χρησιμοποιείται για την διόρθωση της παρέκκλισης (ραιβότητα ή βλαισότητα) της
άρθρωσης. Επιτυγχάνει την ανακατανομή των φορτίων που δέχεται η άρθρωση και μετατόπισή τους
στο υγιές κομμάτι της (προϋποθέτει ύπαρξη αρκετούς υγιούς χόνδρου).
Πλήρης ανάρρωση μπορεί να χρειαστεί από 4 έως και 9 μήνες και εξαρτάται από την σοβαρότητα της
νόσου και τον τύπο της επέμβασης που έγινε.
Πηγές
1.Ewalefo SO, Dombrowski M, Hirase T, et al. Management of Posttraumatic Ankle Arthritis: Literature
Review. Curr Rev Musculoskelet Med. 2018;11(4):546‐557. doi:10.1007/s12178-018-9525-9
2.Edmund Ieong, Troy Keith, Andrew HN Robinson,Osteoarthritis of the ankle,Orthopaedics and
Trauma,Volume 34, Issue 1,2020,Pages 37-43,ISSN 1877-
1327,https://doi.org/10.1016/j.mporth.2019.11.006.
3.https://www.orthoinfo.org/en/diseases–conditions/arthritis-of-the-foot-and-ankle/
4.Valderrabano V, Horisberger M, Russell I, Dougall H, Hintermann B. Etiology of ankle osteoarthritis.
Clin Orthop Relat Res. 2009;467(7):1800‐1806. doi:10.1007/s11999-008-0543-6
5. Beat Hintermann, Roxa Ruiz,Ankle arthritis and the treatment with ankle replacement,Revista Médica
Clínica Las Condes,Volume 25, Issue 5,2014,Pages 812-823,ISSN 0716-
8640,https://doi.org/10.1016/S0716-8640(14)70112-9.(
6.Alexej Barg, Geert I. Pagenstert, Thomas Hügle, Marcel Gloyer, Martin Wiewiorski, Heath B.
Henninger, Victor Valderrabano,Ankle Osteoarthritis: Etiology, Diagnostics, and Classification,Foot and
Ankle Clinics,Volume 18, Issue 3,2013,Pages 411-426,ISSN 1083-7515,ISBN
9780323188548,https://doi.org/10.1016/j.fcl.2013.06.001.(http://www.sciencedirect.com/science/artic
le/pii/S1083751513000478)
