Η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής άρθρωσης είναι μια πάθηση που επηρεάζει το 1-4% του πληθυσμού. Είναι λιγότερο συχνή σε σχέση με την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος ή του ισχίου αλλά έχει σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής του πάσχοντος λόγω του πόνου και της δυσλειτουργίας του άκρου ποδός που προκαλεί.

Τι είναι η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής και ποιά είναι τα αίτια εμφάνισής της;

Η ποδοκνημική είναι η άρθρωση που ενώνει την γάμπα με το άκρο πόδι. Αποτελείται προς τα άνω από μία επιφάνεια που σχηματίζεται από τα δύο οστά της γάμπας (κνήμη και περόνη) σχήματος δίκρανου μέσα στην οποία εφαρμόζει από κάτω ο αστράγαλος. Η πρωτοπαθής οστεοαρθρίτιδα είναι μια πάθηση που επηρεάζειόλα τα στοιχεία της άρθρωσης (σύνδεσμοι, θύλακος, χόνδρος) πρωτίστως όμως χαρακτηρίζεται από φθορά του αρθρικού χόνδρου η οποία επέρχεται με την πάροδο του χρόνου. Ο χόνδρος είναι μια λεία ουσία που καλύπτει τα οστά μέσα στην άρθρωση και διασφαλίζει την ομαλή κίνηση μεταξύ τους καθώς και την απορρόφηση των φορτίων που υφίσταται η άρθρωση. Η φθορά του προκαλεί τριβή μεταξύ των οστών και τελικά ανατομική και λειτουργική καταστροφή της άρθρωσης.

Η ποδοκνημική είναι μια άρθρωση που δέχεται μεγάλα φορτία, παρόλα αυτά η εκφύλιση του αρθρικού χόνδρου της υπολογίζεται στο 1/9 της συχνότητας σε σχέση με την εκφύλιση του χόνδρου του γόνατος ή το ισχίου. Αυτό το φαινομενικά παράδοξο συμβαίνει διότι η ποδοκνημική άρθρωση διαθέτει μοναδικά ανατομικά και βιολογικά χαρακτηριστικά που της προσδίδουν μεγάλη σταθερότητα και αντοχή στις πιέσεις. Γι’αυτό το λόγο η οστεοαρθρίτιδα της ποδοκνημικής είναι συνήθως μετατραυματικής αιτιολογίας και μάλιστα εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες από αυτή της πρωτοπαθούς. Παλαιόςτραυματισμός στο άκροπόδι ήτοι κάταγματα μέσα στην άρθρωση (ενδαρθρικα), ρήξεις συνδέσμων (διάστρεμμα) ή απευθείας τραύμα στον χόνδρο αποτελούν έως και 80% των αίτιων εμφάνισης αυτής της πάθησης. Ο χρόνοςεμφάνισης της οστεοαρθρίτιδαςέπειτααπό τον τραυματισμόεξαρτάταιαπό τον τύπο και την σοβαρότητα του τραύματος, τις επιπλοκές που εμφανίστηκανκατά την ανάρρωσηκαθώς και ατομικούςπαράγοντες του ασθενούς (παχυσαρκία, ηλικίακατά τον τραυματισμό κα).

Τι συμπτώματα παρουσιάζει;

Τα συμπτώματα είναι τυπικά της πάθησηςτης οστεοαρθρίτιδας. Πόνος αρχικά εμφανίζεται κατά τις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς και υφίεται με την ξεκούραση του μέλουςενώσε προχωρημένη νόσο γίνεται συνεχής. Οίδημα (πρήξιμο) στην περιοχή που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στο τέλος της ημέρας, δυσκαμψία (αδυναμία κάμψης προς τα άνω) και γενικά περιορισμένο εύρος κινήσεων της άρθρωσης συμπληρώνουν την εικόνα. Πολλές φορές (σε έως και 63% των ασθενών) σε σοβαρή νόσο διαπιστώνεται παρέκκλιση του ποδιού προς τα έσω (ραιβότητα) ή προς τα έξω (βλαισότητα).

Πώς διαγιγνώσκεται;

Πρώτο βήμα είναι η λήψη του ιστορικού του ασθενούς που περιλαμβάνει και διερεύνηση ύπαρξης παλαιού τραυματισμού στην περιοχή και τρόπου αντιμετώπισής του. Γίνεται κλινική εξέταση της πάσχουσας άρθρωσης και σύγκριση με την υγιή, ελέγχεται το εύρος κίνησής της, η σταθερότητα και ο άξονάς της.Σε αυτά σημαντικό ρόλο παίζει και η αξιολόγηση της βάδισης του ασθενούς.Ο έλεγχος των μυών της περιοχής μπορεί να δείξει ατροφία η οποία είναι ένδειξη προχωρημένης νόσου. Η ακτινογραφία σε φόρτιση (σε όρθια θέση) αναδεικνύει τις χαρακτηριστικές αλλοιώσεις της οστεοαρθρίτιδας και αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την σταδιοποίηση της νόσου. Ο οστικός έλεγχος μπορεί να γίνει και με αξονική τομογραφία ενώ η μαγνητική τομογραφία δείχνειμε ευκρίνεια την κατάσταση των μαλακών μορίων (αρθρικόςχόνδρος, σύνδεσμοι).

Ποιές θεραπευτικές επιλογές υπάρχουν;

Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια προοδευτική νόσος που δυστυχώςδεν θεραπεύεται. Στα αρχικά στάδιά της η συντηρητική αντιμετώπιση  έχει ως στόχο την ύφεση του πόνου και την βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης. Περιλαμβάνει τα εξής:

  • Χορήγηση ΜΣΑΦ (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη) εκ του στόματος για τον πόνο
  • Αλλαγές σε ορισμένες συνήθειες: Περιλαμβάνει απώλεια βάρους σε περίπτωσηπαχυσαρκίαςόπωςεπίσης αποφυγή δραστηριοτήτων που επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Ο ασθενής ενθαρρύνεται να υιοθετήσει ασκήσεις που δεν επιβαρύνουν την άρθρωση (πχ κολύμπι).
  • Μείωση της φόρτισης του ποδιού: Πρώτο βήμαείναι η επιλογήκατάλληλωνυποδημάτων,. Συστήνονται παπούτσια με χοντρή και στρογγυλεμένη σόλα (rockershoes). Σε προχωρημένεςπεριπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθείένα βοήθημα για την βάδιση ή κάποιος ειδικόςνάρθηκας σε μορφήμπότας ο όποιοςσταθεροποιεί την άρθρωση σε ουδέτερηθέσηκατά το βάδισμα, ελαχιστοποιώντας την πίεση σε αυτή και κατ’επέκταση τον πόνο.
  • Φυσικοθεραπεία: Ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για τις ανάγκες του ασθενούς θα ενισχύσει το εύροςκίνησης της άρθρωσης,την ευλυγισία της και θα ενδυναμώσει τους μυς της περιοχής. Δεν ενδείκνυται σε όλους τους ασθενείςκαθώς σε ορισμένους μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
  • Ενδαρθρική (μέσαστην άρθρωση) έγχυση ουσιών:
  • Κορτιζόνη:Είναιέναςισχυρόςαντιφλεγμονώδης παράγοντας που βοηθά στην ύφεση του πόνου
  • Υαλουρονικόοξύ: Πρόκειται για μια ουσία που βρίσκεται φυσιολογικά στο αρθρικό υγρό. Στην οστεοαρθρίτιδα βρίσκεται σε μικρότερες συγκεντρώσεις, η αναπλήρωσή του θεωρείται πως βοηθάστην λίπανση της άρθρωσης και στην ύφεση των συμπτωμάτων.

 

Επί αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας και επιμονή των συμπτωμάτων μετά από περίοδο μηνών ή σε προχωρημένη νόσο διενεργείται χειρουργική επέμβαση. Η επιλογή του τύπου της επέμβασης γίνεται εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή με βάση την ηλικία, την έκταση της νόσου, τις συνυπάρχουσεςπαθήσεις καθώς και το πόσο δραστήριος είναι. Οι κυριότερες επεμβάσεις που διενεργούνται σε προχωρημένα στάδια είναι η αρθροδεσία και η αρθροπλαστική.

Αρθροδεσία: Είναι η χρυσή επέμβαση για το προχωρημένοστάδιο της αρθρίτιδας. Σε αυτήνγίνεταικαθήλωση των οστών της άρθρωσης μεταξύ τους.Έτσι δημιουργείται μια ενιαίαμονάδα, καταργείται η κίνηση της άρθρωσης και εξαλείφεται ο πόνος. Η αρθρoδεσία μπορεί να γίνει και αρθροσκοπικά-πρόκειται για μια μέθοδο που ελαχιστοποιεί το μετεγχειρητικό τραύμα και ελαττώνει την παραμονή στο νοσοκομείο.

Ολική αρθροπλαστική:  Έτσι ονομάζεται η επέμβαση κατά την όποια αντικαθίστανταιοι κατεστραμμένεςεπιφάνειες της άρθρωσης με πλαστικό και μεταλλικό εμφύτευμα. Σε σχέση με την αρθροδεσίαέχει το πλεονέκτημα πως διατηρεί την κίνηση της άρθρωσης έχει όμωςμειονεκτήματα τον περιορισμένο χρόνο ζωής του εμφυτεύματος και την εμφάνισηεπιπλοκών. Τα 3ης γενιάςεμφυτεύματαείναιβελτιωμένα και ως προς την δομή και ως προς την βιωσιμότητα.

Άλλοιτύποιεπεμβάσεων που περιγράφονται (αρθροσκοπικόςκαθαρισμός της άρθρωσης, οστεοτομίες) χαρακτηρίζονται ως επεμβάσειςδιατήρησης της φυσικήςάρθρωσης και γίνονται σε αρχικάστάδια της οστεοαρθρίτιδαςσυνήθως για την καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου ή την ύφεση του πόνου. Ηοστεοτομίαχρησιμοποιείται για την διόρθωση της παρέκκλισης (ραιβότητα ή βλαισότητα) της άρθρωσης.Επιτυγχάνει την ανακατανομή των φορτίων που δέχεται η άρθρωση και μετατόπισή τους στο υγιές κομμάτι της (προϋποθέτει ύπαρξη αρκετούς υγιούς χόνδρου).

Πλήρης ανάρρωση μπορεί να χρειαστείαπό 4 έως και 9 μήνες και εξαρτάταιαπό την σοβαρότητα της νόσου και τον τύπο της επέμβασης που έγινε.

Πηγές

1.Ewalefo SO, Dombrowski M, Hirase T, et al. Management of Posttraumatic Ankle Arthritis: Literature Review. Curr Rev Musculoskelet Med. 2018;11(4):546‐557. doi:10.1007/s12178-018-9525-9

2.Edmund Ieong, Troy Keith, Andrew HN Robinson,Osteoarthritis of the ankle,Orthopaedics and Trauma,Volume 34, Issue 1,2020,Pages 37-43,ISSN 1877-1327,https://doi.org/10.1016/j.mporth.2019.11.006.

3.https://www.orthoinfo.org/en/diseases–conditions/arthritis-of-the-foot-and-ankle/

4.Valderrabano V, Horisberger M, Russell I, Dougall H, Hintermann B. Etiology of ankle osteoarthritis. Clin Orthop Relat Res. 2009;467(7):1800‐1806. doi:10.1007/s11999-008-0543-6

  1. Beat Hintermann, Roxa Ruiz,Ankle arthritis and the treatment with ankle replacement,Revista Médica Clínica Las Condes,Volume 25, Issue 5,2014,Pages 812-823,ISSN 0716-8640,https://doi.org/10.1016/S0716-8640(14)70112-9.(

6.Alexej Barg, Geert I. Pagenstert, Thomas Hügle, Marcel Gloyer, Martin Wiewiorski, Heath B. Henninger, Victor Valderrabano,Ankle Osteoarthritis: Etiology, Diagnostics, and Classification,Foot and Ankle Clinics,Volume 18, Issue 3,2013,Pages 411-426,ISSN 1083-7515,ISBN 9780323188548,https://doi.org/10.1016/j.fcl.2013.06.001.(http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1083751513000478)