Πρόκειται για την πιο συχνή ρήξη συνδέσμου στην άρθρωση του γόνατος. Συμβαίνει σε νέους δραστήριους ανθρώπους όπως είναι οι αθλητές ως απότοκος τραυματισμού, μπορεί να είναι ατελής ή πλήρης και να συνοδεύεται από βλάβες άλλων συνδέσμων, χόνδρου ή των μηνίσκων.
Ποιός είναι ο ρόλος του πρόσθιουχιαστού στο γόνατο;
Ο ρόλος των συνδέσμων σε μια άρθρωσηείναι η συγκράτηση των οστών μεταξύ τους σε συνέργεια με άλλα ανατομικά στοιχεία (στατικά ή δυναμικά). Η άρθρωση του γόνατοςαποτελείταιαπό 3 οστά,τομηριαίο, την κνήμη και την επιγονατίδα τα οποίασυγκρατούνταικυρίως με τέσσεριςσυνδέσμους, 2 πλάγιους (έσω και έξω) και 2 χιαστούς (πρόσθιο και οπίσθιο). Οι χιαστοί διασταυρώνονται μεταξύ τους (μπροστά ο πρόσθιος και πίσω ο οπίσθιος) και συνδέουν το κάτω τμήμα του μηριαίου με το άνωτμήμα της κνήμης. Προσθέτουν σταθερότητα στις στροφικές κινήσεις αλλά ο κύριος ρόλος τους είναι του μεν πρόσθιου χιαστού να παρεμποδίζει την πρόσθια παρεκτόπιση της κνήμης σε σχέση με το μηριαίο και του οπίσθιου την οπίσθιαπαρεκτόπισή της.
Με ποιόν μηχανισμό γίνεται η ρήξη του;
Ο τραυματισμός του γόνατος μπορεί να γίνει με άμεση πλήξη του ή χωρίς επαφή απόαπότομεςασυντόνιστες κινήσεις του ίδιου του ασθενούς(noncontact). Το 60-70% των ρήξεων του πρόσθιουχιαστού συμβαίνουν με τον τελευταίο μηχανισμό και συγκεκριμένααπό:
- Υπερέκταση του γόνατος
- Απότομη επιβράδυνση και αλλαγή κατεύθυνσης (στροφή)όπωςκάνουν για παράδειγμα οι ποδοσφαιριστές
- Ανώμαλη πτώση με τα πόδια απο ύψος
Έχουν αναγνωριστεί διάφοροιπαράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την ρήξηαυτού του συνδέσμου-ενδογενείς και εξωγενείς. Στους ενδογενείς συμπεριλαμβάνονται το φύλο,συγκεκριμένα οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν ρήξη πιθανώςλόγω ορμονών, ατομικές ανατομικές και νευρομυικές ιδιαιτερότητες καθώς και προηγούμενο τραύμα του συνδέσμου.Στους εξωγενείς παράγοντες ανήκουν ο καιρός (ο βροχερός ευνοεί τα ατυχήματα),τα υποδήματα του αθλητή και η επιφάνεια πάνω στην οποία γίνεται το άθλημα.
Τι συμπτώματα εμφανίζει ο ασθενής;
Ο ασθενής μπορεί να αντιληφθεί την ρήξη με έναν ήχο σαν “κρακ” και με την εμφάνισηξαφνικού πόνου. Μέσα σε λίγεςώρεςαπό τον τραυματισμό δημιουργείται οίδημααπό συλλογή αίματοςμέσα στην άρθρωση (αίμαρθρο), η κάμψη και η έκταση του γονάτουπεριορίζονται σημαντικά ενώκατά την κίνηση μπορεί να υπάρχει το αίσθημα πως το γόνατο δεν συγκρατεί το βάρος του ποδιού (αστάθεια).
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Μετά την λήψη του ιστορικού ακολουθεί η κλινική εξέταση κατά την οποία διενεργούνται ορισμένες δοκιμασίες οι οποίες υποδεικνύουν την ρήξη του συνδέσμου (πχ δοκιμασία Lachlan). Οι απεικονιστικές εξετάσεις που θα επιβεβαιώσουν την διάγνωσηείναι η μαγνητική τομογραφία που μπορεί να αναδείξει την παθολογία του συνδέσμουκαι παρακείμενων δομών που ενδεχομένως επίσης έχουν υποστεί τραύμα ενώ με την ακτινογραφίαγίνεταιέλεγχος των οστών.
Πώς θεραπεύεται;
Η θεραπεία της ρήξης θεωρείται σημαντική για την διατήρηση της υγείας του γονάτουόχιμόνο γιατί πρέπει να επανακτηθεί η λειτουργικότητα της άρθρωσης για να επιστρέψει άμεσα στις δραστηριότητες του ο ασθενής αλλά και επειδή η αστάθεια του γόνατοςμακροπρόθεσμα οδηγεί σε οστεοαρθρίτιδα. Η επιλογή ανάμεσα στην συντηρητική ή την χειρουργική θεραπείαγίνεται με βάσητο προφίλ του πάσχοντος (ηλικία, βαθμόςδραστηριότητας,αστάθεια ήόχι γονάτου, συνυπάρχοντεςτραυματισμοί).Γενικά η συντηρητική θεραπείαπροτιμάται σε άτομα με χαμηλή δραστηριότητα που δεν εμφανίζουναστάθεια. Συνίσταται σε:
- Χρήση νάρθηκα και μείωση της φόρτισης του μέλους με χρήση πατερίτσας
- Φυσικοθεραπεία: Μετά τη μείωση του οιδήματος εφαρμόζεται ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων για ενδυνάμωση των μυών της περιοχής.
Επί αποτυχίας της συντηρητικήςθεραπείας ή σε έναν ασθενή που θέλει να επιστρέψειγρήγορα στις δραστηριότητές του πχ έναςαθλητήςγίνεταιχειρουργικήεπέμβαση που ονομάζεταισυνδεσμοπλαστική. Σε αυτήν χρησιμοποιούνται μοσχεύματα τα όποιααντικαθιστούν τον χιαστό. Μπορεί να προέρχονταιαπό τον ίδιο τον ασθενή (αυτομοσχεύματα) ή απο δότη (αλλομοσχεύματα) μετάαπό επεξεργασία.
Τα αυτομοσχεύματα που χρησιμοποιούνταιείναι τα εξής:
1.Τενόντιο μόσχευμα ισχνού και ημιτενοντώδουςμυός: Πρόκειται για μυς του μηρού των οποίων οι τένοντεςκαταλήγουν στην έσω πλευρά του γόνατος. Απόεκείαφούγίνει η αφαίρεσήτους τοποθετούνται ανάμεσα στο μηριαίο και την κνήμη και συγκρατούνται με ειδικέςβίδες ή βελόνες.
2.Μόσχευμα επιγονατιδικούτένοντα: Σε αυτήν την περίπτωσηχρησιμοποιείταιμέρος του επιγονατιδικούτένονταμαζί με τμήμαοστού από την επιγονατίδα και την κνήμη (κνημιαίοκύρτωμα). Τα οστάτοποθετούνται σε οπές που διανοίγονται στις θέσειςέκφυσης-κατάφυσης σε μηριαίο και κνήμη του χιαστού και ανάμεσα τους ο επιγονατιδικόςτένονταςυποκαθιστά τον χιαστό.
Η τοποθέτηση των μοσχευμάτωνγίνεταιαρθροσκοπικά δηλαδή με μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο που περιλαμβάνει μικρές τομές και χρήση ειδικής κάμερας που δείχνει την άρθρωση σε μόνιτορ. Με αυτήν τη μέθοδο ο μετεγχειρητικός πόνος ειναι λιγότερος και η ανάρρωση ταχύτερη.
Μετεγχειρητική ανάρρωση
Περιλαμβάνει 3 φάσεις: 1.Άμεση φάση ακριβώς μετά το χειρουργείο στην οποία στόχος είναι η μείωση της φλεγμονής και η διατήρηση του εύρους κινήσεων της άρθρωσης. Παγοθεραπεία, προστατευτικός νάρθηκας και παθητικές κινήσεις του γόνατος βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση.2.Φάση ανάρρωσης (3-6 εβδομάδες) η οποία στοχεύει στην ενδυνάμωση των μυών του ποδιού και την σταθερότητα του γόνατος και 3.Λειτουργική φάση κατά την οποία επιχειρείται η επαναφορά της λειτουργικότητας στα επίπεδα προ τραυματισμού. Πλήρης ανάρρωση μπορεί να χρειαστεί έως και 6 μήνες.
Πηγές:
1.Raines BT, Naclerio E, Sherman SL. Management of Anterior Cruciate Ligament Injury: What’s In and What’s Out?. Indian J Orthop. 2017;51(5):563‐575. doi:10.4103/ortho.IJOrtho_245_17
2.https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/anterior-cruciate-ligament-acl-injuries/
3.Spindler KP, Wright RW. Clinical practice. Anterior cruciate ligament tear. N Engl J Med. 2008;359(20):2135‐2142. doi:10.1056/NEJMcp0804745
4.Smith HC, Vacek P, Johnson RJ, et al. Risk factors for anterior cruciate ligament injury: a review of the literature-part 2: hormonal, genetic, cognitive function, previous injury, and extrinsic risk factors. Sports Health. 2012;4(2):155‐161. doi:10.1177/1941738111428282
5.Βιβλιο: Ορθοπαιδική χειρουργική Ιωάννης Πουρναρας